Uchyłki jelita grubego to drobne przepukliny błony śluzowej jelita grubego przez błonę mięśniową, czyli mówiąc prościej powstawanie uwypukleń ścian jelita. Samą uchyłkowatość możemy zaliczyć do chorób cywilizacyjnych, czyli takich na które zapadalność w populacji rośnie i są związane przede wszystkim z rozwojem cywilizacji, a co za tym idzie dobrobytem. Za powstawanie
Uchyłkowatość jelita grubego daje objawy dopiero, gdy choroba przechodzi w postać zaawansowaną. Jest to schorzenie, którego głównych przyczyn upatruje się w długotrwałym i nieprawidłowym sposobie odżywiania. Uchyłki jelita grubego to drobne przepukliny błony śluzowej przez błonę mięśniową okrężnicy. Samo wykrycie uchyłków podczas badania USG nie świadczy o poważnych problemach, jeśli jednak dojdzie do ich zapalenia, powikłania mogą być poważne. Co to są uchyłki jelita grubego? Uchyłki jelita grubego, inaczej uchyłkowatość jelit, choroba uchyłkowa jelit, a najczęściej uchyłkowatość esicy to schorzenie, które dotyczy układu pokarmowego i występuje najczęściej u osób po 60. roku życia. Problem dotyczy zaledwie 5% osób przed czterdziestką. Uchyłki jelita to najczęściej małe (centymetr średnicy), cienkościenne uwypuklenia o workowatym kształcie pojawiające się na zewnątrz głównej części jelita grubego. Ich liczba może wahać się od kilku do kilkudziesięciu, a pojawiają się najczęściej w części esowatej jelita grubego, zwanej esicą. Uchyłki mogą pojawić się też (w bardzo rzadkich przypadkach) w innych odcinkach jelita grubego. Praktycznie nigdy w odbytnicy. Zobaczcie, jak zbudowane jest jelito grube i po czym można rozpoznać problemy z tą częścią układu pokarmowego: Zobacz film: Jak zbudowane jest jelito grube i jak rozpoznać, że choruje? Źródło: 36,6 Uchyłkowatość jelita grubego – objawy Najczęściej choroba ma przebieg bezobjawowy. Objawy mogą pojawić się w przypadku zmian zapalnych w obrębie uchyłka. czasami pojawiają się niezbyt silne kurczowe bóle brzucha, które nasilają się po spożyciu posiłku i znacznie ustępują po wypróżnieniu lub oddaniu gazów. Ponadto mogą pojawić się zaparcia, wzdęcia lub zaparcie na przemian z biegunką, niestrawność, puste parcia oraz uczucie niepełnego wypróżnienia się. Silniejsze objawy pojawiają się, jeśli dochodzi do zapalenia uchyłków jelita grubego. Dzieje się tak wtedy, kiedy do uwypukleń dostają się resztki treści pokarmowej lub masy kałowej, stanowiącej doskonałą pożywkę dla bakterii i będąc podłożem do powstania stanu zapalnego. Objawy, które wymagają konsultacji ze specjalistą, to: objawy sugerujące uchyłek, silne bóle brzucha mimo podjętego leczenia, utrata wagi, bóle przy wypróżnianiu, ołówkowate stolce, silne bóle brzucha z wymiotami, zatrzymaniem gazów i stolca lub gorączką, krew w stolcu. Zobacz też: Krew w kale - przyczyny Przyczyny uchyłkowatości jelit Główną przyczyną tego schorzenia są nieprawidłowe nawyki żywieniowe, a zwłaszcza dieta uboga w błonnik. Obecność uchyłków jelita grubego często nazywane jest cywilizacyjną chorobą układu pokarmowego, głównie ze względów na cechy typowe dla współczesnych zwyczajów żywieniowych. Powstawaniu uchyłków jelita grubego sprzyja także brak aktywności fizycznej oraz otyłość. Zapalenie uchyłków jelita grubego – zagrożenia Sygnałem świadczącym o chorobie uchyłków jelita grubego może być silny ból brzucha lub nagłe krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Dochodzi do niego, ponieważ stan zapalny może spowodować uszkodzenie naczyń krwionośnych i być przyczyną krwawienia. Zapalenie uwypuklenia jelita może wiązać się z jego przedziurawieniem, co sprawia, że bakterie przedostają się do jałowej jamy otrzewnej, powodując zagrażające życiu zapalenie otrzewnej. Innym zagrożeniem są przetoki, czyli nieprawidłowe połączenia między jelitem a układem moczowym lub innymi sąsiadującymi organami, a bakterie jelitowe dostają się do innych narządów. Zobacz też: Zapalenie jelit Jak leczyć uchyłki jelita grubego? Leczenie uchyłkowatości jelit polega przede wszystkim na łagodzeniu dolegliwości i zapobieganiu powikłaniom, czyli stanom zapalnym. Jeśli dojdzie do rozwoju choroby, konieczne jest zastosowanie leczenia przeciwbakteryjnego, a często dąży się do usunięcia zmienionego chorobowo odcinka jelita. Obecność uchyłków mogą potwierdzić: badanie radiologiczne jelita grubego z kontrastem oraz badanie endoskopowe (sigmoidoskopia, kolonoskopia). W leczeniu i profilaktyce uchyłkowatości jelita grubego istotna jest dieta, która powinna być bogata w błonnik. Należy spożywać dużo warzyw, owoców, płatków zbożowych i otrębów. Osoba dotknięta schorzeniem powinna też zadbać o przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (2–3 litry na dobę). Czasem, jeśli dieta nie daje efektów, stosuje się leki zmiękczające stolec. Przy stanie zapalnym zaleca się ścisłą dietę i dożylnie antybiotyki. Niektóre powikłania, takie jak przedziurawienie jelita, ropień wewnątrzbrzuszny, niedrożność lub przedłużające się krwawienie, wymagają leczenia operacyjnego. W zależności od lokalizacji usuwa się np. esicę lub lewą połowę jelita grubego. Niestety nawet operacja nie gwarantuje całkowitego wyleczenia uchyłkowatości jelita, ponieważ inne uchyłki pozostają lub powstają nowe w innych miejscach. Choroba wymaga stałej kontroli lekarskiej i przestrzegania diety. Jak zbudowany jest układ pokarmowy człowieka? Odpowiedź znajdziecie na filmie: Zobacz film: Jak zbudowany jest układ pokarmowy. Źródło: 36,6
Dieta po operacji jelita cienkiego lub grubego musi być lekkostrawna i stymulować prawidłową motorykę jelit. Zaleca się, by jadłospis zawierał następujące elementy (początkowo zmiksowane, a w późniejszej fazie rozdrobnione): zupy z chudym mięsem, kasze, makarony, jajka, chude ryby, produkty mleczne (o ile zawarta w nich laktoza
DLACZEGO WARTO SIĘGAĆ PO KASZĘ JAGLANĄ? Kasza jaglana (proso) to absolutne, żywieniowe dobrodziejstwo. Przede wszystkim nie uczula, dzięki czemu wszystkie osoby borykające się z problemem alergii pokarmowej mogą sięgać po nią każdego dnia zarówno w wersji na słono jak i na słodko. Kasza jaglana nie zawiera glutenu i ma bardzo wysoką wartość energetyczną. Jest zasadotwórcza, co oznacza, że wspomaga trawienie i wyrównuje nadmiar kwasu. A to bardzo ważne w dzisiejszych czasach, gdyż większość z nas ma silnie zakwaszone organizmy z powodu nadużywania pokarmów o tej naturze oraz wszelkiego rodzaju używek. Kasza jaglana ma ocieplające właściwości, nie wychładza organizmu od wewnątrz i w związku z tym jest polecana wszystkim osobom, które marzną zimą. Ponadto skutecznie usuwa śluz z naszego organizmu, o czym powinny pamiętać wszystkie mamy, które włączając kasza jaglaną do diety swoich pociech podczas infekcji, skutecznie pozbywać się będą mokrego kaszlu i kataru. Przypominam, że dokładnie odwrotnym w skutkach zabiegiem żywieniowym jest podawanie dzieciom nabiału (głównie serów i jogurtów). Podając kaszę jaglaną skutecznie wzmacniamy i pobudzamy osłabiony i wychłodzony organizm - ma bardzo silne właściwości odżywcze. NA CO POMAGA NAM KASZA JAGLANA? Przede wszystkim neutralizuje nam nadmiar kwasów żołądkowych dzięki czemu skutecznie zwalcza zgagę. Zaraz po spożyciu potrafi przynieść ulgę. Doskonale usuwa śluz z organizmu i widać to namacalnie u dzieci, które w czasie infekcji borykają się z mokrym kaszlem i katarem. Ponadto zawiera bardzo dużą ilość aminokwasów, wartości odżywczych oraz zaopatruje nasz organizm w potrzebne białko. Spożywanie kaszy jaglanej zaleca się osobom, które walczą z chorobami nowotworowymi jak również zalecana jest przy chorobach żołądka, trzustki, jelit i często słyszę opinie, że kasza jaglana jest niesmaczna ze względu na smak goryczki. Wiele osób również narzeka, że nie jej konsystencja jest mało przyjazna i pozostawia wiele do życzenia, by zjeść ją ze smakiem. Moim zdaniem Ci, co narzekają po prostu źle ją przygotowali i dlatego nie wydała się być atrakcyjnym kąskiem na kaszy jaglanej doskonale ilustruje poniższa infografika: Składniki Odmierz upragnioną jej ilość i zalej zimną wodą na około godziny. Można moczyć ją oczywiście dłużej, jednak trzeba pamiętać, że przed ugotowaniem zmienić jej wodę. To pozwoli nam pozbyć się goryczki. Ja jednak nie praktykuję tej metody. Kaszę płuczę na sitku pod bieżącą wodą kilka minut i dla mnie gorycz jest niewyczuwalna po tym zabiegu. Zagotuj wodę. Proporcja gotowania kaszy jaglanej jest dokładnie taka sama jak w przypadku innych kasz czyli 2:1 (dwie szklanki wody na jedną szklankę kaszy). Gotuję zatem wodę i wypłukaną lub wymoczoną kaszę wrzucam na wrzątek z dodatkiem soli oraz jednej łyżki oleju. Kaszę jaglaną należy obserwować. Gotuj kaszę do momentu gdy już woda wsiąknie w ziarno (po około 15 minutach). Wyłącz źródło ciepła i przykryj na 10 minut. Tak przygotowana kasza jaglana jest gotowa do spożycia lub nadaje się do dalszej obróbki. Z CZYM PODAWAĆ KASZĘ JAGLANĄ? Odpowiedź jest krótka: z wszystkim! Zacznę od maluchów. Moja córeczka codziennie na śniadanie zjada miskę kaszy jaglanej z owocami. Najpierw prażę jej owoce: gruszki, jabłka, śliwki lub wiśnie, potem dodaję banana i miksuję na gładko lub podaję w całości, dodając oczywiście kasze jaglaną. Przemycam ją w zupach i pulpecikach zamiast bułki tartej (ugotowana jest doskonałym "sklejaczem"). Dorośli mogą zjadać ją z warzywami, jako dodatek do zup, piec z niej zapiekanki lub może stanowić dodatek do ryb lub mięsa zamiast ziemniaków lub innego rodzaju zboża. Mnie osobiście bardzo smakuje z grejpfrutem, cebulą i prażonym słonecznikiem. Z przyjemnością będę zamieszczać przepisy z kasza jaglaną co może ułatwi Wam gotowanie i serwowanie porcji zdrowia swojej rodzinie. Przekonałam się, że jedzenie może leczyć i ten rodzaj zboża niewątpliwie należy do grupy pokarmów, które mają moc dostępna w prawie wszystkich sklepach spożywczych na terenie Warszawy. W mniejszych miastach szukajcie jej na półkach ze zdrową żywnością lub większych delikatesach. Kasza jaglana jest powszechnie znana, ale nie zawsze lubiana - stąd jej mała sława wśród kilka przepisów jak przygotować kaszę jaglaną: Kasza jaglana z zielonym pesto i łososiem wędzonym Kasza jaglana z pieczonymi warzywami - jaglotto Szybka kasza jaglana na śniadanie Kasza jaglana z warzywami dla dzieci Zupa z kaszą jaglana dla dzieci
Uchyłki jelita grubego . Uchyłki jelita grubego należą do najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Powstają u osób dorosłych po wielu latach spożywania diety ubogoresztkowej, typowej dla współczesnych zwyczajów żywieniowych. Pokarm tego rodzaju słabo wypełnia jelito, zwiększa w nim ciśnienie i powoduje pogrubienie ściany
Choroba uchyłkowa jest jednym z najczęstszych schorzeń jelita grubego w populacjach zachodnich. W większości przypadków przebiega bezobjawowo, ale może też doprowadzić do poważnych powikłań. Główną przyczyną uchyłków jelita grubego jest dysbioza (zaburzenia mikrobioty jelitowej), dlatego najważniejsze w leczeniu jest przywrócenie i utrzymanie eubiozy. Uchyłki jelita grubego to niewielkie, workowate uwypuklenia błony śluzowej i podśluzowej na zewnątrz światła jelita. Mogą występować w każdej części jelita grubego, ale najczęściej znajdują się w esicy. Do ich rozwoju dochodzi z wiekiem pod wpływem wielu czynników (genetyczne, endoskopowe, dietetyczne). W szóstej dekadzie życia co druga osoba ma uchyłki, a po 80. nawet 80 proc. populacji. Dr Anna PietrzakArchiwum Uchyłkowatość jelita grubego jest chorobą nieuleczalną, zatem trwającą całe życie. Nie można jej wyleczyć farmakologicznie ani operacyjnie, ponieważ trzeba by usunąć całe jelito grube, a to naraża pacjenta na inne objawy i częściej przynosi więcej szkody niż pożytku. Badania epidemiologiczne jednoznacznie wskazują na wzrost częstości występowania uchyłkowatości jelita grubego w populacjach całego świata. Problem ten jest szczególnie zauważalny w krajach rozwiniętych, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Europie Zachodniej. Uchyłki jelita grubego - postaci choroby uchyłkowej "Jeszcze kilka lat temu nie było wyraźnego rozgraniczenia między różnymi postaciami choroby. Co więcej, nierzadko tłumaczyliśmy pacjentom, że uchyłki to nic groźnego, taka ich uroda. Dopiero w 2015 r. kolejne edycje wytycznych międzynarodowych uporządkowały różne postaci choroby uchyłkowej" - przypomina dr n. med. Anna Pietrzak z Katedry i Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Onkologii Klinicznej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego działającego w obrębie Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie. Dr Pietrzak jest główną autorką "Polskiego konsensusu interdyscyplinarnego dotyczącego diagnostyki i leczenia choroby uchyłkowej okrężnicy" (2015). Obecnie, zgodnie z przyjętą nomenklaturą, w zależności od danych klinicznych i wyników badań, wyróżnia się: uchyłkowatość bezobjawową, objawową niepowikłaną chorobę uchyłkową (ONChU), niepowikłane zapalenie uchyłków, powikłane zapalenie uchyłków. "Do rozpoznania postaci bezobjawowej z reguły dochodzi przypadkowo, w trakcie kolonoskopii bądź badań obrazowych, np. tomografii komputerowej, wykonywanych z innych wskazań. Uchyłkowatość bezobjawowa nie wymaga leczenia ani monitorowania. Można jedynie zalecać pacjentom zrównoważoną dietę, bogatą w błonnik rozpuszczalny" - wyjaśnia dr Pietrzak. Objawy choroby uchyłkowej "Jeżeli do zmian, które nie są aktywne zapalnie, dochodzą objawy gastrologiczne, takie jak nawracający, łagodny ból brzucha, wzdęcia, zmienny rytm wypróżnień, a parametry zapalenia nie będą podwyższone albo jedynie bardzo dyskretnie (górna granica normy), do tego w kolonoskopii czy w badaniach obrazowych stwierdza się np. usztywnienie esicy, pogrubienie jej ściany, ale nie widać aktywnych zmian zapalnych, to można rozpoznać objawową niepowikłaną chorobę uchyłkową" - mówi specjalistka. Warto pamiętać, że kolonoskopia nie służy do rozpoznawania uchyłków, a w okresach zaostrzeń choroby jest wręcz przeciwwskazana w obawie o powikłania. Badaniami z wyboru są badania obrazowe, przede wszystkim tomografia komputerowa. Rokowanie w objawowej niepowikłanej chorobie uchyłkowej jest pomyślne, przebieg naturalny łagodny, a powikłania stwierdza się u niewielkiego odsetka chorych. "Jeżeli do wcześniej wymienionych dołączą się objawy zapalenia (leukocytoza, podwyższone parametry stanu zapalnego), mogą się pojawić wskaźniki świadczące o niewydolności poszczególnych narządów (ale też dyskretne), zmiany zapalne będą widoczne w badaniach obrazowych, to mówimy o niepowikłanym zapaleniu uchyłków" - kontynuuje dr Pietrzak. "Z kolei jeżeli w badaniach laboratoryjnych podwyższone są wszystkie wykładniki zapalenia (OB, CRP, leukocytoza z przewagą neutrocytów i kalprotektyna w stolcu), do tego dołączą się cechy ciężkiej, przetrwałej niewydolności narządowej (nerki, płuca), a wyniki badań dodatkowych wskazują na powikłania - w tomografii komputerowej będą widoczne: duży ropień (powyżej 5 cm), przetoki/perforacja czy wręcz objawy zapalenia otrzewnej - będzie to wskazywać na powikłane zapalenie uchyłków" - mówi specjalistka. Rokowanie w zapaleniu uchyłków zależy od przebiegu choroby. Powikłania zdarzają się rzadko, ale w ostatnich latach nastąpił wzrost ich częstości. Uchyłki jelita grubego a charakterystyczny ból zlokalizowany Ból trzewny, z trudną do umiejscowienia lokalizacją, rozlany, jest charakterystyczny dla zespołu jelita drażliwego czy dyspepsji czynnościowej. "Jeżeli pacjent jest w stanie wskazać palcem miejsce bólu: w lewym dole biodrowym, to z częstością siedem razy większą niż inne schorzenie będzie to choroba uchyłkowa. Ból ten może się utrzymywać tygodniami, po czym następuje wielomiesięczny, a nawet wieloletni okres bezobjawowy. Jeżeli do zlokalizowanego bólu w lewym dole biodrowym dołącza się biegunka, to taka konstelacja objawów u osób po 60. 10 razy częściej niż w jakiejkolwiek innej chorobie, zdarza się w chorobie uchyłkowej" - tłumaczy dr Pietrzak. Jak zaznacza specjalistka, co druga osoba z już rozpoznaną chorobą uchyłkową będzie miała kolejne nawroty. Jest to bowiem choroba przewlekła, której nie można wyleczyć, jedynie doprowadzić do jak najdłuższej remisji. Choroba uchyłkowa jest najczęstszym gastroenterologicznym powodem hospitalizacji. Z jej przyczyny jest w Polsce hospitalizowanych rocznie ok. 18 tys. pacjentów, a liczba chorych trafiających do szpitala rośnie z roku na rok. Przyczyny choroby uchyłkowej Od niedawna wiadomo, że choroba uchyłkowa jest chorobą dziedziczoną. Odkryto geny odpowiedzialne za jej pojawienie się. Na rozwój choroby - powstanie uchyłków i objawów - mają też wpływ zmiany w mikrobiocie. "Chociaż uchyłków jeszcze nie widać, skład mikrobioty się zmienia. To oznacza, że nawet jeśli wytniemy zmieniony uchyłkowo fragment jelita, to i tak nieprawidłowa mikrobiota pozostanie i będzie działać niekorzystnie. To się będzie przekładało na powstanie nacieków zapalnych, a zatem nieodwracalną przebudowę ściany całego przewodu pokarmowego" - wyjaśnia dr Pietrzak. Leczenie choroby uchyłkowej Celami leczenia objawowej niepowikłanej choroby uchyłkowej są: opanowanie dolegliwości, modyfikacja mikrobioty (przywrócenie eubiozy), prewencja nawrotów, ograniczenie powikłań. W leczeniu łagodnych i umiarkowanych postaci wystarczą modyfikacje dietetyczne, czyli suplementacja błonnika rozpuszczalnego oraz dieta łatwostrawna. Do niedawna zalecano również antybiotyki ogólnoustrojowe. Obecnie istnieją dowody na brak skuteczności antybiotykoterapii, leczenia chirurgicznego i stosowania mesalazyny. Natomiast dowody na skuteczność rifaksyminy i błonnika rozpuszczalnego w objawowej niepowikłanej chorobie uchyłkowej oraz w zapobieganiu nawrotom są niepodważalne. Najwięcej kontrowersji u lekarzy budzi odstąpienie od antybiotykoterapii w ONChU i w łagodnym niepowikłanym zapaleniu uchyłków. Dane z badań naukowych potwierdzają zasadność takiego postępowania już od lat. Ostatecznym potwierdzeniem były wyniki prospektywnego wieloośrodkowego badania DIABOLO. Włączono do niego 528 pacjentów leczonych antybiotykami bądź obserwowanych. Jego wyniki nie wykazały różnic dotyczących odsetka wyleczonych, czasu leczenia i częstości nawrotów oraz powikłań w zależności od sposobu postępowania. "Wyniki te potwierdził przegląd systematyczny i metaanaliza z 2018 r. obejmująca osiem badań, w sumie 2469 pacjentów. Okazało się, że odsetek powikłań i nawrotów jest dokładnie taki sam, bez znaczenia, czy podajemy antybiotyk, czy nie. To oznacza, że pacjenci z niepowikłanym zapaleniem uchyłków mogą być leczeni ambulatoryjnie bez zastosowania antybiotyków ogólnoustrojowych" - komentuje dr Pietrzak. Uchyłki jelita grubego - leczenie chirurgiczne nie jest zalecane rutynowo Do niedawna uważano również, że po drugim nawrocie stanu zapalnego pacjent wymaga interwencji chirurgicznej. "Zakładaliśmy, że kolejne zapalenie może przynieść następne powikłania i w związku z tym taki chory kierowany był do interwencji chirurgicznej" - przypomina dr Pietrzak. "68 badań z udziałem pacjentów z różnymi postaciami zapalenia uchyłków pokazało, że kolejny powikłany nawrót po pierwszym nawrocie jest zdecydowanie rzadszy niż objawy przewlekłe po resekcji, które dotyczą nawet 1/4 chorych. W związku z tym żadne wytyczne nie zalecają rutynowego leczenia operacyjnego nawrotowego zapalenia uchyłków. Należy jednak podkreślić, że decyzja dotycząca konieczności operacji zawsze powinna być zindywidualizowana" - mówi dr Pietrzak. Uchyłki jelita grubego - zapobieganie nawrotom W celu zapobiegania nawrotom zapalenia zaleca się rifaksyminę, natomiast mesalazyna nie jest rekomendowana w tym wskazaniu. "Badania z mesalazyną, które miały doprowadzić do jej rejestracji w zapaleniu uchyłków, nie doprowadziły do tego, bo nie wykazały przewagi tego leku nad placebo" - przypomina dr Pietrzak. Rifaksymina i błonnik rozpuszczalny stosowane w objawowej niepowikłanej chorobie uchyłkowej czy też zapaleniu działają wieloczynnikowo - na zmiany w mikrobiocie, na przewlekłe zapalenie, a także nieprawidłową motorykę jelit. Rifaksymina powinna być podawana cyklicznie, czyli przez 7 dni - 3 tygodnie przerwy, 7 dni - 3 tygodnie przerwy i tak do 24 miesięcy. Dla przywrócenia i podtrzymania eubiozy konieczne jest leczenie wielomiesięczne, nie można po pierwszym cyklu pochopnie odstawiać leku. Najnowsze badania wskazują na skuteczność i bezpieczeństwo nawet 8-letniej terapii. Maślan sodu w uchyłkach jelita grubego Mając na uwadze przewlekły charakter choroby, narastające obawy lekarzy i pacjentów o bezpieczeństwo długotrwałego leczenia chemicznego i tendencje do powrotu do medycyny opartej na składnikach naturalnych, warto wspomnieć o preparacie, który zyskuje coraz więcej uznania w leczeniu różnych chorób jelit (także choroby uchyłkowej), czyli o maślanie sodu. Pełni on szczególną funkcję w organizmie człowieka. Przede wszystkim jest głównym substratem energetycznym (źródłem energii) dla kolonocytów. Prowadzi do zmniejszenia przepuszczalności komórek dzięki zwiększeniu produkcji białek ścisłych oraz do zwiększenia produkcji śluzu. Dzięki temu wywiera efekt troficzny, stymulujący regenerację i gojenie uszkodzonego nabłonka jelitowego. Pierwsze badania, oceniające jego skuteczność w chorobie uchyłkowej, wypadły bardzo korzystnie, a kolejne są w toku. Maślan stosuje się w łagodzeniu objawów i zapobieganiu nawrotom choroby. Można go przyjmować długotrwale, należy jednak zwrócić uwagę na dwie kwestie. Przede wszystkim skuteczność maślanu jest dawkozależna. Do tej pory w badaniach in vitro i in vivo wykazano skuteczność dawki około 900 mg/d. Dlatego też minimalne dawkowanie powinno wynosić 3 x 300 mg. Jeszcze ważniejsza jest kwestia zabezpieczenia maślanu przed jego zużyciem tuż po spożyciu, we wcześniejszych partiach przewodu pokarmowego. Tylko specjalna formulacja i zabezpieczenie maślanu otoczką umożliwiają jego dotarcie do jelita grubego, w którym ma pełnić funkcję leczniczą. Skuteczności innych preparatów naturalnych - roślinnych czy probiotycznych - nie udowodniono i na razie nie mają one zastosowania w chorobie dietetyczne mają istotne znaczenie Uchyłki jelita grubego - dieta Dr Anna Pietrzak podkreśla, że wydając zalecenia pacjentowi, koniecznie należy zwrócić uwagę na dietę. Na szczęście coraz więcej osób jest świadomych jej wpływu na rozwój i przebieg różnych schorzeń. W chorobie uchyłkowej zalecenia dietetyczne mają istotne znaczenie. Niezależnie od postaci choroby, ważne jest ograniczenie czerwonego (szczególnie nieprzetworzonego) mięsa, ponieważ wykazano, że zwiększa ono ryzyko stanu zapalnego uchyłków. Nie potwierdzono szkodliwego wpływu jedzenia ziaren i orzechów, przed którymi kiedyś przestrzegano z obawy o utknięcie ich w świetle uchyłka. Nie udowodniono, aby miało to jakiekolwiek znaczenie, oczywiście, o ile produkty te są spożywane z umiarem. Za to otręby, ziarna, warzywa strączkowe, czyli tzw. błonnik nierozpuszczalny, pęczniejąc w świetle okrężnicy, może prowadzić do impakcji stolca (zatkania jelita twardą masą). U osób z uchyłkami, ale także np. u pacjentów z zaparciem czy wzdęciem, nie powinno się ich zalecać rutynowo. Zaleca się za to tzw. błonnik rozpuszczalny, zawarty w świeżych warzywach i owocach oraz w ziołach i żywności specjalnego przeznaczenia. Szczególnie jeden preparat jest wart uwagi, ponieważ jako jedyny w Polsce był badany w chorobie uchyłkowej, wykazując istotną statystycznie poprawę jakości życia i wypróżnień względem terapii standardowej. Ponadto ma on unikatowy skład, zawiera bowiem arabinogalaktan oraz laktoferynę. Arabinogalaktan to dwucukier szczególnie silnie działający prebiotycznie (zwiększa liczbę endogennych dobrych bakterii) oraz zwiększający produkcję endogennego kwasu masłowego. Z kolei laktoferyna działa immunomodulująco — przeciwdrobnoustrojowo i przeciwzapalnie. Strategie zachowawczego leczenia różnych postaci choroby uchyłkowej [63−68, 72] przewiń, aby zobaczyć całą tabelę Postać choroby Bezobjawowa uchyłkowatość Objawowa niepowikłana choroba uchyłkowa Niepowikłane zapalenie uchyłków łagodne i umiarkowane Niepowikłane zapalenie uchyłków ciężkie, nieleczące się, szczególne grupy chorych Główne objawy Brak, rozpoznanie przypadkowe w trakcie diagnostyki z innych przyczyn Nawracające bóle brzucha, wzdęcie, zmienny rytm wypróżnień. Wyniki badań dodatkowych (poza stężeniem kalprotektyny w stolcu) - prawidłowe Silny, długotrwały ból brzucha (lewy dolny kwadrat), gorączka i inne objawy ogólne. Wyniki badań dodatkowych (obrazowe i laboratoryjne) - nieprawidłowe Silny ból brzucha, wysoka gorączka, upośledzenie perystaltyki, zaburzenia wodno-elektrolitowe, hemodynamiczne Leczenie przyczynowe Bez leczenia Rifaksymina cyklicznie Leki rozkurczowe (antycholinergiczne) Leki przeciwbólowe Leczenie ambulatoryjne Leki rozkurczowe (antycholinergiczne) Leki przeciwbólowe Leki przeciwgorączkowe Bez antybiotyków lub antybiotyki doustne Leczenie szpitalne Leki rozkurczowe (antycholinergiczne) Leki przeciwbólowe Leki przeciwgorączkowe Antybiotyki dożylne 7-10 dni, następnie doustne 7-10 dni (ambulatoryjnie) HDCz w dawce profilaktycznej Nawodnienie Dieta Bogata w błonnik rozpuszczalny Bogatobłonnikowa Ograniczenie: czerwonego mięsa, alkoholu Dieta łatwostrawna, półpłynna i płynna Nawodnienie Ścisła W lżejszych przypadkach -płynna Modyfikacje stylu życia Zwiększenie aktywności fizycznej Redukcja masy ciała Zwiększenie aktywności fizycznej Zaprzestanie palenia Zwolnienie lekarskie Odpoczynek Tryb łóżkowo-fotelowy Hospitalizacja Tryb leżący Zapobieganie nawrotom (łącznie z modyfikacjami stylu życia) Nie dotyczy Rifaksymina cyklicznie (wszystkie objawy) Mesalazyna (ból) Rifaksymina cyklicznie Rifaksymina cyklicznie HDCz - heparyny drobnocząsteczkowe; - dożylnie
Należy jednak pamiętać, że uchyłki jelita grubego są trwałymi zmianami, których nie da się wyleczyć a ewentualny zabieg operacyjny może jedynie zmniejszyć ich liczbę poprzez usunięcie fragmentu jelita ze stanem zapalnym i największą ich liczbą. Część uchyłków jednak pozostanie a nowe mogą tworzyć się nadal.
Uchyłki jelit powstają na skutek uwypukleń błony śluzowej na zewnątrz jelita. Przyczynami tworzenia się uchyłków mogą być: niewłaściwa dieta uboga w błonnik pokarmowy prowadząca do powstawania zaparć, zaburzenia strukturalne i funkcjonalne jelit oraz choroby tkanki łącznej. Do czynników ryzyka rozwoju choroby uchyłkowej należy również starszy wiek. Choroba może mieć różne postaci kliniczne. Żywienie w tej przypadłości zależy od istniejących objawów i zaostrzenia choroby. Objawowa niepowikłana choroba uchyłkowa Przy braku dolegliwości oraz przy objawowej niepowikłanej chorobie uchyłkowej stosowana jest dieta bogatoresztkowa (bogata w błonnik pokarmowy) z ograniczeniem czerwonego mięsa i alkoholu. Należy wprowadzić również modyfikację stylu życia, która polega na zwiększeniu aktywności fizycznej, redukcji masy ciała i zaprzestaniu palenia tytoniu. Dieta bogatoresztkowa stosowana jest w celu pobudzenia motoryki jelit. Błonnik pokarmowy nie ulega trawieniu i wchłanianiu, jest jednak niezbędny do utrzymania prawidłowej funkcji przewodu pokarmowego. Głównym źródłem energii w diecie powinny być węglowodany pełnoziarniste (bogate w błonnik pokarmowy). Zalecane są produkty zbożowe z pełnego przemiału, tj.: kasze (zwłaszcza kasza jęczmienna, kasza jęczmienna pęczak, kasza gryczana, amarantus), brązowy ryż, płatki owsiane, dobrej jakości pełnoziarniste pieczywo żytnie i razowe, makarony pełnoziarniste. Wszystkie powyższe propozycje obfitują w błonnik pokarmowy. Oprócz wymienionych produktów dobrym źródłem błonnika pokarmowego są również warzywa i owoce. Zaleca się, aby warzywa stanowiły składnik każdego posiłku. Powinny być spożywane w jak największych ilościach. Źródłem błonnika pokarmowego są również owoce, zwłaszcza suszone, takie jak: figi, śliwki, daktyle, morele. Warto wprowadzić do diety również otręby, będące bogatym źródłem włókna pokarmowego – można je dodawać do różnych dań, np. do surówek, jogurtów, potraw mielonych, past do pieczywa czy koktajli. Warzywa strączkowe i orzechy również zawierają dużo błonnika, jednak produkty te powinny być spożywane z umiarem, gdyż mogą nasilać dolegliwości jelitowe – zależy to od indywidualnej tolerancji. Poza zwiększeniem ilości błonnika pokarmowego w diecie zaleca się ograniczenie spożycia czerwonego mięsa. Wskazane są: chude gatunki mięs – cielęcina, indyk, kurczak, królik, chude ryby – dorsz, mintaj, morszczuk, sola, okoń, szczupak, lin. Nie powinno się jeść tłustego czerwonego mięsa wieprzowego oraz baraniny, gęsiny, mięsa kaczego i tłustych ryb – łososia, makreli, karpia, węgorza, halibuta. Zalecana jest regularność posiłków (powinny być one spożywane co 3-4 godziny) oraz nawadnianie organizmu na odpowiednim poziomie, co jest istotne dla prawidłowego działania błonnika pokarmowego. Przeczytaj również:Uchyłkowatość jelita grubegoNiepowikłane zapalenie uchyłków łagodne i umiarkowane W niepowikłanym zapaleniu uchyłków łagodnym i umiarkowanym wprowadza się dietę lekkostrawną (z ograniczeniem ilości błonnika pokarmowego). W tym przypadku dieta nie powinna nadmiernie obciążać przewodu pokarmowego. Węglowodany, stanowiące główne źródło energii w diecie, powinny być ubogie w błonnik pokarmowy i lekkostrawne. Jadłospis powinien zawierać: białe pieczywo – chleb pszenny, bułki pszenne, biały ryż, lekkostrawne kasze – kasza manna, kasza jaglana, kasza jęczmienna perłowa, biały makaron. Warzywa powinny zostać poddane obróbce termicznej i obrane ze skórki. Należy unikać warzyw ciężkostrawnych, do których należą: warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, rzodkiewka. Owoce najlepiej przygotowywać w formie gotowanej lub pieczonej. Można je spożywać np. w postaci przecierów. Niezalecane są owoce: suszone, marynowane, pestkowe. Przeciwwskazane są również orzechy i nasiona. Zaleca się spożywanie chudych gatunków mięsa i ryb. Posiłki powinny być spożywane regularnie. Zalecaną formą obróbki termicznej jest gotowanie, gotowanie na parze lub duszenie. Ważne jest także regularne dostarczanie płynów. Niepowikłane zapalenie uchyłków ciężkie, nieleczące się W niepowikłanym zapaleniu uchyłków ciężkim, nieleczącym się wprowadzana jest dieta ścisła, a w lżejszych przypadkach – płynna. Dieta ścisła lub dieta płynna wprowadzane są po zaleceniu lekarza. Zazwyczaj wymagana jest wówczas hospitalizacja. Podsumowując, dieta w uchyłkowatości jelita grubego zależy od objawów i stopnia zaawansowania choroby. W zależności od stopnia zaostrzenia stosowana jest dieta bogato- lub ubogobłonnikowa. Na każdym etapie ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Zdrowy, aktywny styl życia oraz dieta bogata w błonnik pełnią ważną funkcję w profilaktyce i mogą przeciwdziałać powstawaniu uchyłków. Jakie jedzenie na grilla? Przede wszystkim, produkty grillowane nie powinny zawierać konserwantów, np. azotyn sodu i potasu, których aktywność kancerogenna wzrasta wraz z obróbką… Zobacz więcej
„Codziennie w Polsce na raka jelita grubego umierają 34 osoby. Większości tych zgonów można byłoby uniknąć, gdybyśmy wykonywali badania profilaktycznie i nie bali się kolonoskopii” – uważa dr Michał Sutkowski, prezes Warszawskich Lekarzy Rodzinnych. Ekspert wymienia pierwsze objawy nowotworu.
Kasza jaglana wróciła na polskie stoły w nowej odsłonie. Jest tania i smaczna, dlatego coraz częściej zastępuje ryż, ziemniaki i makaron. Jak kasza jaglana wpływa na zdrowie i czy zawiera gluten? Jak przechowywać i gotować kaszę jaglaną? Jakie potrawy można zrobić z użyciem kaszy jaglanej? Zobacz film: "Jaglanka właściwości" spis treści 1. Historia kaszy jaglanej 2. Właściwości zdrowotne kaszy jaglanej 3. Sposób przechowywania kaszy 4. Dieta bezglutenowa 5. Kasza jaglana a niedoczynność tarczyczy 6. Gotowanie kaszy jaglanej 7. Przepisy na kaszę jaglaną Krupnik z kaszą jaglaną Kotlety z kaszy jaglanej Paszteciki z kaszy jaglanej Deser z kaszy jaglanej Budyń jaglany rozwiń 1. Historia kaszy jaglanej Małe, żółte ziarenka kaszy jaglanej to tak naprawdę łuskane ziarna prosa, które stanowiło kiedyś główne źródło białka dla mieszkańców Azji, Afryki i Indii. Kasza jaglana to najstarszy gatunek kaszy, ponieważ proso uprawiano już w neolicie, czyli 4 000 lat temu. W okresie międzywojennym jej wspaniałe właściwości doceniał Apolinary Tarnawski - lekarz i pionier przyrodolecznictwa w Polsce. W klinice leczniczej na Kresach Wschodnich często była podawana kasza jaglana, nazywana wówczas polskim ryżem. Kasza jaglana była też określana jako jagła, krup lub królowa kasz. Od wieków dostarczała energii i wartości odżywczych miłośników naturalnego, zdrowego odżywania. Cenili ją również wegetarianie i weganie. Kaszę jaglaną można traktować jako zamiennik ziemniaków, makaronu i ryżu. Jest zdrowsza od tych produktów i bardzo łatwa w przygotowaniu. 2. Właściwości zdrowotne kaszy jaglanej Czym wyróżnia się kasza jaglana spośród innych produktów zbożowych? Jej sekret to bogactwo składników mineralnych – ma ich więcej niż pszenica, jęczmień czy żyto. Kasza jaglana zawiera witaminę B1, witaminę B2 oraz witaminę B6. Posiada też kwas foliowy. 100 gram suchej kaszy jaglanej zawiera: 346 kcal, 71,6 g węglowodanów, 2,9 g tłuszczu, 10,5 g białka, 3,3 g błonnika, tiamina 0,73 mg, niacyna 2,3 mg, wapń 10 mg, magnez 100 mg, cynk 2,2 mg, żelazo 4,8 mg. Kasza jaglana jest lekkostrawna i może być podawana osobom, które mają problemy żołądkowe. Zaleca się rozszerzanie diety niemowląt od kaszy jaglanej, wprowadzając ją jako pierwszy produkt zbożowy. Kasza jaglana pomaga w trakcie przeziębienia, ponieważ usuwa nadmiar śluzu z organizmu. Dzięki temu szybciej skończy się katar i kaszel. Poza tym kasza jaglana ma właściwości antywirusowe i rozgrzewające, co może znacząco skrócić czas infekcji. Kasza jaglana działa odkwaszająco, umożliwiając naturalne oczyszczanie organizmu z toksyn. Posiada odczyn zasadowy, przez co neutralizuje toksyny pochodzące z jajek, alkoholu, kawy, słodyczy i produktów z mąki pszennej. Kasza jaglana to prosty sposób na detoks organizmu, zamiast soków czy głodówki. Kasza nie wywoła pogorszenia samopoczucia i dostarcza wielu ważnych składników dla organizmu. Dzięki dużej ilości witamin i minerałów kasza jaglana może być składnikiem diety antyrakowej. Regularne jedzenie kaszy jaglanej zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów, ponieważ antyoksydanty likwidują wolne rodniki. Kasza jaglana zawiera tryptofan, dzięki czemu podnosi poziom serotoniny i obniża poziom stresu. Z tego powodu medycyna ludowa radziła zjeść porcję kaszy przed snem, gdy ktoś miał problemy z bezsennością. Kasza jaglana dostarcza organizmowi dużą dawkę energii i zapobiega tworzeniu się w żyłach blaszek miażdżycowych. Pobudza też regenerację mięśni i jest pomocna w budowaniu mięśni. Kasza jaglana nie zawiera glutenu i jest idealnym składnikiem potraw dla chorych na celiakię. Lecytyna natomiast opóźnia przebieg procesów starzenia skóry i pozytywnie wpływa na stan wątroby. Krzem wspomaga działanie stawów i ich odbudowę po urazach. Poprawia też wygląd skóry, włosów i paznokci oraz ułatwia odchudzanie, poprzez przyspieszenie przemiany materii. 3. Sposób przechowywania kaszy Kaszę jaglaną najlepiej kupować w sklepach organicznych lub u sprawdzonych sprzedawców, którzy oferują produkty wysokiej jakości. Kaszę jaglaną w domu należy przesypać do szczelnego pojemnika oraz ustawić w chłodnym, zacienionym i suchym miejscu. Taki sposób przechowywania nie wpłynie na smak ani zawartość składników odżywczych produktu. Kasza jaglana trzymana w otwartych opakowaniach szybko zgorzknieje i nie będzie nadawać się do użytku. 4. Dieta bezglutenowa Kasza jaglana nie zawiera glutenu, dzięki czemu jest idealnym produktem dla osób cierpiących na celiakię. Nietolerancja glutenu uniemożliwia spożywanie wielu produktów zbożowych, ale kasza jaglana to dobre rozwiązanie. Jest lekkostrawna, pożywna, pełna witamin i łatwiej dostępna niż amarantus czy komosa ryżowa. Można ją przygotować na wiele różnych sposobów i modyfikować przepisy, dodając inne przyprawy lub składniki. Zobacz też: 5. Kasza jaglana a niedoczynność tarczyczy Chorzy na niedoczynność tarczycy powinni zachować umiar w spożyciu kaszy jaglanej. Produkt ten zawiera enzym, który hamuje wykorzystywanie jodu przez tarczycę. Duże ilości kaszy w diecie mogą wpłynąć negatywnie na choroby tarczycy i zwiększyć niedobór jodu. Warto też porozmawiać z lekarzem i ewentualnie wybrać tabletki, które uzupełniają ilość jodu w organizmie. Tak samo powinny postąpić osoby na diecie wegetariańskiej i wegańskiej. 6. Gotowanie kaszy jaglanej Kaszę jaglaną można gotować na dwa sposoby - do uzyskania sypkiej, kleistej lub kremowej konsystencji. Sposób przygotowania można dostosować w zależności od potraw lub wykorzystywać zamiennie. Warto również zalać kaszę jaglaną wodą z sokiem z cytryny na kilka lub kilkanaście godzin. Ta czynność zablokuje fityniany, które utrudniają przyswojenie wartości odżywczych. Jeżeli natomiast nie mamy wystarczająco dużo czasu, można od razu przejść do gotowania produktu. Sypka kasza jaglana Szklankę kaszy należy wysypać na suchą patelnię i prażyć przez 6 minut, mieszając co chwila. Następnie zalać całość 2 szklankami wrzącej wody i gotować przez 13-18 minut do wchłonięcia wody. Pozostawić na 10 minut pod przykryciem. Kleista kasza jaglana Przed gotowaniem szklankę kaszy jaglanej należy wymieszać z odrobiną wody lub mleka. Następnie przełożyć całość do 3,5 szklanki wrzącej wody. Gotować przez 30-40 minut. Kremowa kasza jaglana Do uzyskania idealnie kremowej konsystencji kaszy jaglanej potrzebny jest blender. Za pomocą urządzenia należy zmiksować szklankę kaszy. Otrzymany produkt najlepiej przesypać do garnka i zalać 5 szklankami wody lub mleka. Następnie należy całość doprowadzić do wrzenia, często mieszając i trzymać na ogniu przez około 15-30 minut. Rekomendowane przez naszych ekspertów 7. Przepisy na kaszę jaglaną Wielką zaletą kaszy jaglanej jest jej uniwersalność. Kaszę jaglaną można jeść o dowolnej porze – rano na ciepło (zastępując nią płatki owsiane), na obiad (zamiast ziemniaków albo w zupie), a na zdrową kolację w sałatce. Z kaszy jaglanej można przygotować też słodki deser. Krupnik z kaszą jaglaną Składniki: 3 litry wody, 2 ćwiartki z kurczaka, 2 cebule, 2 marchewki, 1 pietruszka, liść laurowy i ziele angielskie, 2 łyżki masła, 3 łyżki kaszy jaglanej, 3 ziemniaki, sól, dowolne zioła. Przygotowanie: Do garnka włóż kurczaka, zalej wodą i gotuj na wolnym ogniu. Po kilku minutach wsyp 1,5 łyżeczki soli i gotuj na wolnym ogniu przez godzinę. Dołóż obraną marchewkę, pietruszkę oraz cebulę. Gotuj przez godzinę, w trakcie tego czasu dodaj liść laurowy, ziele angielskie i pieprz. W drugim garnku rozgrzej masło i zeszklij na nim pokrojoną drobno cebulę. Dodaj kaszę jaglaną i startą na tarce marchewkę. Podsmaż przez kilka minut, następnie dołóż pokrojone w kostkę ziemniaki. Po kilku minutach zalej całość bulionem, przecedzonym przez sito. Gotuj przez kilkanaście minut do miękkości. Na koniec dodaj dowolne zioła oraz pokrojone mięso. Kotlety z kaszy jaglanej Składniki: 1 kilogram ziemniaków, 1,5 szklanki kaszy jaglanej, 2 cebule, olej, sól, pieprz. Przygotowanie: Ziemniaki obierz, umyj i pokrój w drobniejsze kawałki. Zalej je zimną wodą i posól. Gotuj na wolnym ogniu do miękkości. W tym czasie ugotuj też 1,5 szklanki kaszy jaglanej. Cebule posiekaj w drobną kosteczkę i podsmaż ją na złoty kolor na małej ilości oleju. Ziemniaki przepuść przez maszynkę i dokładnie wymieszaj z ugotowaną wcześniej kaszą jaglaną. Do masy dołóż cebulę, sól i pieprz. Formuj małe kotleciki i smaż je aż się zarumienią. Możesz je też upiec w piekarniku w 180 stopniach, używając funkcji termoobiegu. Najlepiej podawać je z sałatką warzywną na obiad. Paszteciki z kaszy jaglanej Składniki na 6 porcji: szklanka kaszy jaglanej, łyżeczka oliwy z oliwek, mała cebula, ząbek czosnku, 3,5 szklanki wody, mała cukinia, marchewka, 1/4 szklanki tartego parmezanu, 0,5 łyżeczki suszonego tymianku, łyżeczka świeżo startej skórki z cytryny, 1/4 łyżeczki świeżo zmielonego pieprzu, 0,5 łyżeczki soli. Przygotowanie: Cebulę i czosnek drobno posiekaj. Cukinię i marchewkę zetrzyj na dużych oczkach. Rozgrzej tłuszcz w garnku, dodaj cebulę i smaż przez kilka minut. Do garnka włóż czosnek i kaszę, wlej wodę i posól do smaku. Gotuj około 30 minut regularnie mieszając. Przełóż parmezan, cukinię, skórkę z cytryny, tymianek i pieprz. Gotuj przez około 10 minut, często mieszając. Odstaw do ostygnięcia. W wilgotnych dłoniach uformuj małe paszteciki i ugotuj je w wodzie. Na koniec możesz je lekko zarumienić na patelni, ale nie jest to konieczne. Podawaj z sałatką lub polane dowolnym sosem jako danie obiadowe. Deser z kaszy jaglanej Składniki: 1 szklanka kaszy jaglanej, 1 łyżka masła orzechowego, 1 banan. Przygotowanie: Ugotuj szklankę kaszy jaglanej na sypko. Dodaj do masy łyżkę masła orzechowego i banana pokrojonego w kostkę. Deser smakuje świetnie na ciepło, ale również po schłodzeniu w lodówce. Budyń jaglany Składniki: pół szklanki kaszy jaglanej, szklanka mleka, sok jabłkowy, 1 łyżka miodu. Przygotowanie: Kaszę zalej szklanką mleka i gotuj pod przykryciem do wchłonięcia płynu. Następnie dodaj odrobinę soku jabłkowego oraz łyżkę miodu. Zblenduj całość do uzyskania gładkiej konsystencji. Podawaj z rodzynkami, orzechami lub pokrojonymi owocami. Kasza jaglana - zalety, właściwości, przepisy, gotowanie (Zdjęcie kaszy jaglanej / Shutterstock) polecamy
. 567 372 688 308 10 579 545 624
kasza jaglana a uchyłki jelita grubego
